یزد یكی از بهترین شهرهای خشتی جهان است كه همواره به عنوان صاحب یكی از درخشان ترین میراث های فرهنگی در ادوار مختلف تاریخی ایران مطرح بوده است. در سفر به یزد دیدنی های زیادی هستند كه انتظار شما را می كشند.
آتشكده (آتش ورهرام)
بنای فعلی آتشكده در سال 1313 خورشیدی با همت و كمك مالی زرتشتیان یزد و پارسیان هندوستان احداث گردیده است. ساختمان آتشكده با معماری زیبایی برگرفته از هنر معماری هخامنشیان در مركز حیاطی بزرگ و سرسبز و بر بلندی قرار گرفته و برپیشانی عمارت نقش «فروهر» جلوه گر است.
اهمیت آتشكده به قدمت آتش درون آن است كه گفته شده از حدود 1520سال پیش تاكنون فروزان مانده و حفاظت گردیده است.
«آتش ورهرام» درون مجری برنجی و در اتاقی مخصوص، در میان ساختمان آتشكده و در سطحی بالاتر از سطح زمین به دوراز باد و باران و تابش خورشید نگهداری می شود.
مجموعه امیر چقماق
امیر جلال الدین چقماق شامی در دوره تیموریان، از طرف شاهرخ به حكومت یزد منصوب گردید و با كمك همسرش فاطمه خاتون در این مكان میدان‌گاهی و در اطراف آن آب انبار، خانقاه، مدرسه، كاروانسرا، چاه آب، بازار و از همه مهم تر مسجد امیر چقماق را بنا نهاد.
این مسجد دارای گنبدی عظیم و صفه ای عالی و دو شبستان زمستانی و تابستانی است. محراب مسجد دارای سنگ مرمرین زیبایی است كه اطراف آن نقش گردیده است.
باغ دولت آباد
محمد تقی خان مشهور به خان بزرگ كه سر سلسله خان های یزد در زمان زندیه بود ابتدا قناتی با نام دولت آباد بوجود آورد پس از آن، عمارت «باغ دولت آباد» را در امتداد آن احداث كرد. این ساختمان، محل اقامت این حاكم مقتدر نیز بوده است.
این بنا مجموعه ای از چندین عمارت شامل: هشتی و بادگیر، بهشت آیین، تالار آیینه، سردر اصلی و سردر جنوبی است. فضای سبز این باغ شامل درختان كاج، سرو، گل سرخ محمدی، درختان میوه به خصوص انگور و انار است. چشمگیر ترین ویژگی این بنا بادگیر 33.8 متری آن است كه بلندترین بادگیر جهان محسوب می شود.
مدرسه ضیائیه (زندان اسكندر)
مدرسه ضیائیه معروف به زندان اسكندر از آثار «مولانا ضیاء الدین حسین رضی» است كه در سال 631 قمری آن را بنیان نهاد و بنای آن در سال 705 قمری توسط پسرانش به اتمام رسید.
شبستان مدرسه دارای محراب است و در اطراف مدرسه، رواق هایی ساخته شده است. گنبد خشتی این بنا با تزئینات گچبری و نقاشی آبرنگ بر بلندای این ساختمان خود نمایی می كند كه نمونه ای از معماری دوره مغول در ایران است.
آب انبار شش بادگیری
آب انباری است قدیمی با شش بادگیر كه در محله تپه یزد قرار گرفته است. این بنا دارای دو ورودی در شمال و جنوب و مخزن است و مخزن آب انبار گنبد تخم مرغی شكلی دارد.
این آب انبار 55 پله دارد كه بین پله های 25 و 26 آن از بالا، یك هشتی با سنگ فرش آجری قرار دارد و طاق آب انبار بعد از هشتی شروع می شود. طاق ضربی خشتی با نمای آجری و سقف بزرگ مخزن آب از ویژگی های مهم این آب انبار است كه در سال 1379 هجری قمری به سعی حاجی حسین میرالله ساخته شده است .
خانه لاری ها
تاریخ بنای این خانه تاریخی متعلق به دوره قاجار است و در محله خهادان شهرستان یزد قرار دارد. ساختمان خانه لاری ها با توجه به سبك كلی منزل اعبانی دوره خود ساخته شده، یعنی خانه ای است با دو قسمت اندرونی و بیرونی، حیاط در مركز و قسمت های شمالی به عنوان زمستانه و از قسمت جنوبی به عنوان تابستانه استفاده می شود كه شامل تالار و بادگیر است.
از ضلع شرقی كه شمال اتاق آیینه، مطبخ، سرداب و سایر فضاها است به عنوان پاییزه و از ضلع غربی به عنوان بهار خواب استفاده می شود. این خانه اكنون موزه اسناد و مدارك است.
نارین قلعه (نارنج قلعه)
این بنا در زبان عامه به نارنج قلعه معروف است یكی از مهمترین آثار تاریخی پیش از اسلام استان محسوب می شود. این دژ قدیمی كه برفراز تپه مشرف بر شهر میبد احداث شده، تمامی بنای آن از خشت و گل ساخته شده و معماری آن به شكل مطبق است.
تقریبا در 5 مرحله ساخته شده است. قدیمی ترین بخش بنا فضاهایی هستند كه در دل زمین كنده شده اند و درگویش محلی به آنها «بوكن» گفته می شود و پایین ترین بخش آن را تشكیل می دهند.
مسجد جامع فهرج
روستای فهرج در 25 كیلومتری جنوب شرقی یزد و در كنار راه اصلی یزد- بافق قرار دارد. از آثار تاریخی این روستا به یك قلعه باستانی، آب انبار قدیمی، مجموعه شهدا و مسجد جامع می توان اشاره كرد.
مسجد جامع فهرج از بنای قدیمی و كم نظیر فرهنگ و تمدن اسلامی است كه متعلق به نیمه اول قرن اول هجری است.
این بنا قدیمی ترین مسجدی است كه در ایران و شاید در دنیا بدون هیچگونه پیرایه ای دست نخورده باقی مانده است. وجود شبستانی رو به قبله با هشت ستون، مناره گلی نه چندان بلند كه راه پلكان بام مسجد از داخل این مناره به بام و سپس به بالای مناره منتهی می شود و استفاده از خشت و گل در ساخت آن از ویژگی های این بنا محسوب می شود.
یخچال خشتی میبد
این یخچال با قدمتی كه به پیش از دوره قاجار می رسد یكی از معدود یخچال های به جای مانده در استان یزد است كه از خشت و گل ساخته شده است. بخش های عمده این بنای باشكوه عبارتند از: دیوارهای سایه‌انداز حوض یخ‌بند مخزن یخچال و گنبد.
دیوارهای شرقی و غربی و جنوبی آن در زمستان سایه سار سردی در محوطه شمالی یخچال فراهم می ساخته كه در شب های چله با انداختن آب قنات به حوض پهناور و كم عمق آن محوطه و تكرار این كار در شب های متوالی قطعات بزرگ یخ ساخته می شده و پس از شكسته شدن به مخزن یخ در زیر گنبد یخچال منتقل می گردیده است. گنبد خشتی بزرگ یخ های انباشته را نگه می داشته كه در تابستان از آن برای استفاده كاروانیان و مردم بهره برداری می كردند.
چاپارخانه میبد
پیشینه چاپارخانه در ایران به دوره هخامنشیان می رسد. از این مراكز به عنوان ایستگاه های مبادلات نامه ای استفاده می شده است.
وظیفه چاپارخانه ها نگهداری و تیمار تعدادی اسب تیزرو و پیك تازه نفس جهت ارسال و مبادله سریع نامه ها و امانت های مهم بوده است. از این رو چاپارخانه ها به صورت قلعه ساخته شده اند تا دفاع و حفاظت از آن میسر باشد.
ییلاق های میان كوه
ییلاق های میان كوه در شهرستان تفت قرار دارند. «ده بالا» معروف ترین وخوش آب وهوا ترین ییلاق یزد درین منطقه است. «طزر جان» روستای ییلاقی دیگری در مجاورت روستای ده بالا است.
كه مسجد جامع آن از اهمیت خاصی برخوردار است. دره های سرسبز، بنادك سادات، باقی آبادریا، فخر آباد ثانی آباد،… از دیگر ییلاق های مهم این منطقه است.
ییلاق پشت كوه
منطقه «پشت كوه» بین «نیر» و «گاریزات» در جنوب سلسله جبال شیركوه قرار دارد و از سه طرف محاصره ودر میان دره ای از سنگلاخ واقع شده است. بخش دیگر آن جلگه بنادك دیزه، سخوید، شواز، بیداخوید و… از جمله ییلاق های این منطقه است.
ییلاق های پیش كوه
این منطقه بخش بزرگی از آبادی های رشته جبال یزد را در برگرفته و میان ندوشن، دهشیر و تفت قرار دارد. از جمله ییلاق های آن نصر آباد، مزرعه آخوند، علی آباد، شاهد آباد، شریف آباد، صادق آباد و سانیچ است.
غار شگفت یزدان
این غار باستانی در نزدیكی عقدا قرار دارد واز غارهای مقدس زرتشتیان است.ر اه ورودی غار صعب ودشوار است اما در داخل غار محوطه وسیعی است كه گنجایش هزاران نفر را دارد. چندین حوض كوچك وبزرگ و آثاری از ساختمان در آن دیده می شود. در غار خاكستر زیادی به چشم می خورد ونشان دهنده آن است كه سال های متمادی آتش مقدس را در این غارها محافظت می كردند.